بازار سرمایه ایران در هفتهها و ماههای اخیر نشانههایی از بازگشت به مسیر صعودی را از خود نشان داده است. شاخص کل بورس که پس از یک دوره رکود و نوسانات فرسایشی، اعتماد بسیاری از سرمایهگذاران را تضعیف کرده بود، بار دیگر با رشد قابل توجهی همراه شده و توانسته امید تازهای در میان فعالان بازار ایجاد کند. این تغییر روند باعث شده نگاهها دوباره به بورس بهعنوان یکی از گزینههای مهم سرمایهگذاری بلندمدت جلب شود؛ بهویژه برای خانوادههایی که بهدنبال ایجاد پسانداز و پشتوانه مالی برای آینده فرزندان خود هستند.
تجربه بازار سرمایه در ایران نشان میدهد که اگرچه بورس در کوتاهمدت ممکن است با نوسانات شدید و دورههای افت همراه باشد، اما در افقهای زمانی چندساله، اغلب بازدهی مناسبی برای سهامداران صبور به همراه داشته است. به همین دلیل، سرمایهگذاری برای کودکان و نوجوانان از طریق بازار سرمایه، طی سالهای اخیر به یکی از موضوعات مورد توجه خانوادهها تبدیل شده است. اما پرسش اصلی اینجاست که آیا افراد زیر ۱۸ سال میتوانند وارد بازار سرمایه شوند؟ دریافت کد بورسی برای کودکان چه شرایطی دارد و چه نکاتی باید پیش از اقدام به این کار مورد توجه قرار گیرد؟ در ادامه خبرنگار گسترش نیوز به بررسی تمام این ابهامات پرداخته است که در ادامه می خوانیم.
تا چند سال قبل، دریافت کد بورسی صرفاً برای افراد بالای ۱۸ سال امکانپذیر بود و کودکان عملاً از حضور مستقیم در بازار سرمایه محروم بودند. اما با توسعه زیرساختهای الکترونیکی، اصلاح برخی مقررات و افزایش توجه سیاستگذاران به فرهنگسازی مالی، این محدودیت برطرف شده است. در حال حاضر، افراد زیر ۱۸ سال نیز میتوانند کد بورسی دریافت کنند و بهطور رسمی سهامدار شوند.
البته کد بورسی صادرشده برای کودکان، از نوع «آفلاین» است. این موضوع به آن معناست که کودک نمیتواند شخصاً اقدام به خرید و فروش سهام کند و تمامی معاملات باید از طریق ولی قانونی او، یعنی پدر، مادر یا قیم رسمی، انجام شود. با این حال، نکته مهم این است که تمامی داراییها، سود و زیان حاصل از سرمایهگذاری، به نام کودک ثبت میشود و متعلق به او خواهد بود. به بیان سادهتر، کودک مالک دارایی است، اما اختیار انجام معاملات تا رسیدن به سن قانونی بر عهده ولی او قرار دارد.
فرآیند دریافت کد بورسی برای کودکان، شباهت زیادی به روند بزرگسالان دارد، اما در برخی مراحل تفاوتهایی نیز وجود دارد. بهطور کلی، برای دریافت کد بورسی افراد زیر ۱۸ سال، باید مراحل زیر طی شود:
ثبتنام در سامانه سجام : نخستین گام، ثبتنام در سامانه جامع اطلاعات مشتریان (سجام) به نشانی www.sejam.ir است. در این مرحله، اطلاعات هویتی کودک شامل نام، نام خانوادگی، کد ملی، تاریخ تولد و سایر مشخصات وارد میشود. همچنین اطلاعات ولی قانونی نیز باید بهطور کامل ثبت شود. نکته بسیار مهم این است که شماره تلفن همراه ثبتشده در سامانه باید حتماً به نام ولی قانونی باشد؛ در غیر این صورت، فرآیند ثبتنام با مشکل مواجه خواهد شد.
دریافت کد پیگیری سجام: پس از تکمیل اطلاعات و پرداخت هزینه ثبتنام، یک کد پیگیری ۱۰ رقمی از طریق پیامک ارسال میشود. این کد برای ادامه مراحل و احراز هویت ضروری است و باید تا پایان فرآیند نزد ولی قانونی نگهداری شود.
احراز هویت حضوری: برخلاف افراد بزرگسال که در بسیاری از موارد میتوانند احراز هویت غیرحضوری انجام دهند، برای کودکان احراز هویت بهصورت غیرحضوری امکانپذیر نیست. در این مرحله، ولی قانونی باید همراه با کودک به دفاتر پیشخوان دولت منتخب یا شعب کارگزاریها مراجعه کند. ارائه اصل شناسنامه کودک، کارت ملی یا شناسنامه ولی قانونی و کد پیگیری سجام الزامی است.
افتتاح حساب معاملاتی در کارگزاری: پس از انجام موفق احراز هویت، نوبت به افتتاح حساب معاملاتی در یکی از کارگزاریهای دارای مجوز سازمان بورس میرسد. حساب معاملاتی به نام کودک افتتاح میشود، اما دسترسی به آن در اختیار ولی قانونی قرار دارد. برخی کارگزاریها خدمات ویژهای برای حسابهای کودکان ارائه میدهند و حتی امکان سرمایهگذاری غیرمستقیم از طریق صندوقها را سادهتر کردهاند.
صدور کد بورسی آفلاین: در نهایت، کد بورسی برای کودک صادر میشود. از این پس، ولی قانونی میتواند از طریق حساب معاملاتی، اقدام به خرید و فروش سهام یا واحدهای صندوقهای سرمایهگذاری به نام کودک کند.
سرمایهگذاری در بازار سرمایه برای کودکان، مزایای قابل توجهی دارد که نمیتوان از آنها چشمپوشی کرد. یکی از مهمترین مزایا، ایجاد پسانداز بلندمدت برای آینده کودک است؛ پساندازی که میتواند در سالهای بعد برای هزینههای تحصیلی، راهاندازی کسبوکار یا سایر اهداف مهم زندگی مورد استفاده قرار گیرد. علاوه بر این، سرمایهگذاری از سنین پایین باعث میشود کودک بهتدریج با مفاهیم مالی، پسانداز، سرمایهگذاری و مدیریت ریسک آشنا شود و سواد مالی بالاتری پیدا کند.
از سوی دیگر، سرمایهگذاری بلندمدت این امکان را فراهم میکند که کودک از مزایای «سود مرکب» بهرهمند شود؛ مفهومی که در آن سود حاصل از سرمایهگذاری، مجدداً سرمایهگذاری شده و در طول زمان رشد قابل توجهی ایجاد میکند.
با این حال، محدودیتهایی نیز وجود دارد. مهمترین محدودیت این است که کودک تا رسیدن به سن قانونی، حق تصمیمگیری مستقل در مورد معاملات را ندارد و تمامی اقدامات باید توسط ولی قانونی انجام شود. همچنین، انتخاب نادرست سهام یا ورود به معاملات پرریسک میتواند منجر به زیان شود؛ موضوعی که اهمیت دانش، تجربه و مشاوره تخصصی را دوچندان میکند.
کارشناسان بازار سرمایه توصیه میکنند خانوادههایی که قصد سرمایهگذاری برای فرزندان خود را دارند، به چند نکته کلیدی توجه ویژهای داشته باشند. برای کاهش ریسک، استفاده از صندوقهای سرمایهگذاری، بهویژه صندوقهای درآمد ثابت یا صندوقهای سهامی با مدیریت حرفهای، گزینهای مناسبتر نسبت به خرید مستقیم سهام است. این صندوقها توسط تیمهای متخصص مدیریت میشوند و ریسک کمتری نسبت به معاملات فردی دارند.
همچنین توصیه میشود از خرید سهام پرنوسان، سفتهبازانه یا شرکتهایی با وضعیت مالی نامشخص برای کودکان پرهیز شود. انتخاب افق زمانی بلندمدت، حداقل ۵ تا ۱۰ ساله، میتواند اثر نوسانات کوتاهمدت بازار را کاهش دهد و بازدهی معقولتری ایجاد کند. استفاده از کارگزاریهای معتبر و دارای مجوز رسمی، و دقت در ثبت صحیح اطلاعات هویتی کودک و ولی قانونی نیز از دیگر نکات مهمی است که نباید نادیده گرفته شود.
با توجه به رشد اخیر شاخص کل بورس، افزایش ارزش معاملات و بهبود نسبی فضای انتظارات، بسیاری از تحلیلگران بر این باورند که بازار سرمایه ایران در مسیر بازگشت تدریجی به رونق قرار دارد. هرچند ریسکها و نوسانات همواره بخشی جداییناپذیر از بورس هستند، اما تجربه تاریخی نشان داده که این بازار در بلندمدت یکی از سودآورترین گزینهها برای سرمایهگذاری بوده است.
در چنین شرایطی، آغاز سرمایهگذاری برای کودکان از سنین پایین میتواند تصمیمی هوشمندانه، آیندهنگرانه و مبتنی بر نگاه بلندمدت باشد؛ تصمیمی که در صورت مدیریت صحیح، میتواند آینده مالی مطمئنتری برای نسل بعدی رقم بزند.
